İshal ve bebek beslenmesi

Yaz başlayınca annelerin ve doktorların korkulu rüyası olan ishal vakalarında belirgin bir artış ortaya çıkıyor. Ne yazık ki, ishalin gelişmekte olan ülkelerde süt çocukluğu ve erken çocukluk dönemlerinin en önemli sağlık sorunlarından biri olduğunu biliyoruz. Araştırmalar, özellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda hastalık ve ölüm nedenlerinin başında geldiğini ortaya çıkarıyor. Özellikle küçük bebeklerde daha sık rastlanıyor. İshal sorunu yaşayanların büyük çoğunluğu 6-24 aylık bebeklerdir. Çünkü bu dönem çocuğun ek gıdalara başladığı ve çevre ile ilk karşılaştığı ve çevre koşullarından etkilendiği bir süreç demek.
Gelişmekte olan ülkelerde çevre koşullarının yetersiz, annelerin eğitimsiz olması, çocuğun mikrop bulaşmış gıdalarla beslenmesine ve tekrarlayan ishallere sebep oluyor. Virüs ya da bakteriler ishale neden oluyor Çocukluk çağındaki ishallerin yandan çoğu virüslere, %20-%30'u bakterilere bağlı. Bulaşma şekli ise dışkı ya da ağız temasıyla oluyor. Yani kaynak; mikroplu yiyecekler yenilmesi, mikroplu suyun içilmesi veya mikroplu ellerle temastır. Su kaynaklannın yetersiz veya dışkı ile bulaşmış olması, tuvaletlerin ve kişisel hijyenin yetersiz olması, yiyecek hazırlanması ve depolanmasın-daki hatalar, ek gıdalara başlamada yapılan yanlışlıklar mikropların bulaşma riskini arttırmaktadır.

İshal sorunu yaşayan çocuklarda gıda kayıpları karşılanması son derece önemlidir. Çünkü her ishal atağı, kilo kaybına neden olur ve çocuğun normal büyümesini engeller. Sık ishal atakları geçiren çocukta giderek beslenme ve gelişme bozukluğu gelişir. Buna bağlı olarak ortaya çıkan komplikasyonlar ise sorunu daha da büyütür.

Ateş, kusma, sık ve sulu dışkı...
En belirgin bulgular; ateş, kusma, sık ve sulu dışkı yapma, bazı vakalarda karın ağnsı ve su kaybıdır. Ateş yok ve kusma belirginse daha çok besin zehirlenmesi ve vi-ral ishaller düşünülür. Kolera da pirinç suyu şeklinde dışkı, dizanteri de ise kanlı ve sümüklü dışkılama tipiktir. Genellikle dışkının mikroskobik incelenmesi ve rota virüsü aranması tanı için yeterli olur. Dışkı kültürüne nadiren gerek duyulur. Hastada ileri derecede su kaybı belirtileri varsa kan elektrolitleri ölçülür.
İshalde hasta durumunun kötüleşmesinde ve kaybedilmesinde en büyük etken, vücudun su kaybetmesi ve elektrolit dengesinin bozulması olduğunu söylebiliriz. Bunun için ishalli çocuğun susuz kalıp kalmadığının anne ve doktor tarafından takip edilmesi çok önemlidir. Su kaybının ilk belirtisi ağız mukozasının, özellikle dilin kurumasıdır. Dehidratasyon (su kaybı) küçük bebeklerde bıngıldağın çökük olması ile kendini gösterir. Daha sonra çocuğun göz küreleri çöker ve sonra karın derisi tutulup kaldırıldığında eski yerine dönmez, elastikiyetini kaybetmiştir, buna çadır belirtisi denir ve ileri derecede su kaybının belirtisidir.

Su kaybı olmayan çocuklar verilen sıvı miktarı arttırılarak ve beslenmelerine devam edilerek evde tedavi edilebilirler. Aşağıda ishalli bir çocuk için örnek diyet listesi verilmiştir.

İshal diyeti
SU: Her ishalli dışkıdan sonra, 2 yaşın altındakilere 1/2 -1 çay bardağı, 2 yaşından büyüklere 1/2 - 1 su bardağı veya istediği kadar
ANNE SÜTÜ: Emzirme sıklaştırılır. Anne sütü almıyorsa herzamanki mamasına devam edilir. Mama, su yerine, haşlanmış pirinç suyu ile hazırlanabilir. Gerekirse özel ishal diyet mamaları verilebilir.
Az şekerli, açık olarak verilir
AYRAN-ELMA-HAVUÇ-ŞEFTALİ SUYU: Evde sıkılmış olmalıdır. Bebek katı gıdalar alabiliyorsa püre halinde de verilebilir.
YOĞURT - PATATES PÜRESİ: Haşlanmış patates
YAĞSIZ PİLAV-MAKARNA:Yağsız haşlama veya ızgara et, tavuk, balık, ızgara köfte, yoğurtlu çorba
MUZ-SÜT: (Sulandırılarak veya yağsız süt) Peynir, ekmek, haşlanmış yumurta.

Öğünler az, fakat sık verilmelidir. Bulantısı olan çocukta özellikle su, çay, ayran, pirinç suyu, elma-şeftali suyu gibi sıvı gıdalar, yudum yudum başlanmalı, katı gıdalara yavaş bir tempo ile geçilmelidir. İshal geçtikten sonra bir kaç hafta süreyle ek öğün verilerek çocuğun kaybettiği büyümeyi yeniden kazanması sağlanmalıdır.

Çocuğun durumu düzelmiyor veya aşağıdaki belirtiler görülüyorsa hemen doktora gitmek gereklidir. Bunlar; çok fazla dışkılama, tekrarlayan kusmalar, belirgin susama, yemek yiyememe, su içememe, ateş, dışkıda kan görülmesidir.

Temizliğe dikkat edilmeli
İshalden korunmada en önemli ve etkin yöntem "el yıkamadır" yemek yemeden önce tuvaletten sonra en az 10 sn. süreyle sabunla el yıkamak ishale yakalanma ihtimalini önemli ölçüde azaltır.
Anne sütünün yaygınlaştırılması, ek gıdalara zamanında ve uygun temiz gıdalarla geçilmesi, temiz içme ve kullanma suyu kullanılması, açıkta satılan gıdaların tüketilmemesi gibi önlemlerle ishal vakaları azaltılacaktır.

Yazının Kaynağı: Anne Bebek Dergisi